Kitap; Birinci Dünya Savaşından sonra İngiltere'nin İstanbul'u işgal etmesi, I. İnönü Savaşı, II. İnönü Savaşı ve Londra Barış Konferansı döneminde Anadolu halkını, İngilizlerin yanında olan hainleri, casusları, padişah yandaşlarını, aydınları, milli mücadele destekçilerinin tutum ve davranışlarını sade ve akıcı bir üslupla anlatıyor. Kitabın ana karakteri Kamil Bey’den bahsedecek olursak; Kamil Bey’in babası II. Abdülhamid dönemi paşalarındandır. Paşanın tek çocuğu olan Kamil Bey, Avrupa'da iyi eğitim alır ve soylu bir ailenin kızı olan Nermin Hanım ile evlenerek babasından kalan miras ile sıkıntı çekmeden Avrupa'da ömrünü geçirir. Çiftin Ayşe isminde bir kızı olur.
Ne var ki "Hazır paraya dağ dayanmaz" demiş büyüklerimiz. Aile maddi sıkıntılar çekmeye başladıklarında Avrupa'dan İstanbul'a Nermin Hanım'ın halasının konağında yaşama kararı alırlar. Nermin Hanım'ın halasının eşi İngiliz yandaşıdır ve vatanseverlik yerine İngilizlerle ticari ilişkilerini geliştirerek parasını ikiye katlamayı tercih eder. Kamil Bey’e de tek yolun İngiliz işgalcilerin yanında olmak olduğunu anlatır. Derken İngilizler Kamil Bey’in Kerkük'te toprakları olduğunu öğrenince kendilerine satmasını ister, eniştesi de satılması için çok ısrar etmektedir ancak Kamil Bey bu teklifi şiddetle reddeder ve paşa babasından kalan Bağlarbaşı'nda ki yalısına taşınma kararı alır.
Uzun bir süre maddi sıkıntı çeken Kamil Bey, maddi değeri olan eşyalarını elden çıkarmaya başlar, bir yandan da kendine uygun iş bulmaya çalışır ancak iyi eğitim almış bu paşa oğluna ülkenin o zaman ki şartlarında uygun bir iş bulunamaz.
Bağlarbaşı'na geldiğinde eski ahbabı Fuat Bey ile rastlaşır, Fuat Bey derviş olmuştur ve Kamil Beye her konuda yardım eder. Ancak Fuat Bey ülkenin bu zorlu şartlarında dervişe değil, Anadolu'nun direnişte bulunacak insan arayışında olduğunu düşünerek Anadolu'ya göçer ve var olan bir miktar parasını Kamil Beye hibe eder.
Kamil Bey, Fuat Bey’de gidince büsbütün yalnızlaşır. Ülkenin zorlu şartlarında bir baltaya sap olamamak onu psikolojik olarak çok zorlamaktadır. Derken bir gün, mezun olduğu Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi)'den arkadaşı Ahmet’le karşılaşır. Liseden bir başka arkadaşı olan İhsan Beyin Kuva-yi Milliye yanlısı bir dergi olan Karadayı dergisini kurduğunu ancak şu an hapiste olduğunu söyler ve Karadayı dergisinde yazı yazmasını teklif eder. Kamil Bey çok sevinir ve teklifi hemen kabul eder.
Kamil Bey burada Niyazi, Ramiz ve İhsan'ın eşi olan, dergiyi aktif olarak yöneten Nedime Hanım ile tanışır. O dönemde Kuva-yi Milliye yanlıları(Mustafa Kemal'ın izinde olanlar) iyi karşılanmamaktadır. Dergi de yazı yazmaya başlayan Kamil Bey, Kuva-yi Milliye yanlısı olmaktan çok memnundur. Ancak başına bir takım talihsiz olaylar gelir ve eşi Nermin Hanım'ın bu zorlu dönemde yanında olmaması onu çok zorlamaktadır.
Yorumum:
O dönemde Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarına, padişah ve İngiliz yanlılarının tutumunu anlatan harika bir kitap. O zamanlar İstanbul'da çoğu kimseler Anadolu insanına inanmıyor ve İngilizlere teslim olmanın daha uygun olduğunu savunuyor.
Bu uğurda ailesini bir kenara bırakıp canla başla vatanı için çalışan Kamil Bey, Milli mücadele ruhu taşıyan bir vatansever. Eşi Nermin Hanım ise Kamil Bey’in bu düşüncelerini onaylamamakta.
Kitap o döneme fevkalede bir ışık tutuyor. Muhakkak okunması ve ders çıkarılması gereken bir kitap olduğunu düşünüyorum.
Not: Bilmeyenler için Kemal Tahir'in Esir Şehir üçlemesinin birinci kitabıydı. İkinci ve üçüncü kitapları sırasıyla; Esir Şehrin Mahpusu ve Yol Ayrımı'dır.
Esir Şehrin Mahpusu kitap yorumuma buradan ulaşabilirsiniz.
Selametle..
Mühendis. Şu günlerde İstanbul Üniversitesi Psikoloji bölümünü okuyor. Doğayı, sağlıklı yiyecekleri ve iyi kahveyi seviyor. Küçük bir "merhaba" demekten çekinmeyin!
